Son.az xəbər verir ki, Italiana Petroli şirkətinin alınması SOCAR-a Cənub Qaz Dəhlizi (CQD) üzrə kommersiya və texniki işlərin daha uyğunlaşdırılmış şəkildə həyata keçirilməsini təmin edəcək. İtaliya isə öz növbəsində SOCAR-ın maliyyə gücü və əməliyyat təcrübəsindən faydalanacaq.

Qış yaxınlaşdıqca, qaz axını kompressor yeniləmələri, dəqiq ölçmə sistemləri və planlaşdırılmış texniki xidmətlər əsasında tənzimlənəcək. SOCAR və italyan tərəfdaşları arasında bu əlaqə maliyyə, texniki iş və icazə proseslərinin koordinasiyasını asanlaşdıracaq.

Azərbaycan qazını Avropaya daşıyan Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) İtaliyanın cənubundakı Puliya bölgəsində sahilə çıxır. Bu isə iki ölkənin tərəfdaşlığını həm iqtisadi, həm də strateji baxımdan gücləndirir.

2025-ci ilin sentyabrına qədər TAP vasitəsilə ümumilikdə 50 milyard kubmetr (bkm) qaz Avropaya nəql edilib. Bu mərhələdən sonra qaz axını İtaliyanın anbar və LNG (mayeləşdirilmiş qaz) terminallarının ritmi ilə uyğunlaşmağa başlayıb.

Beləliklə, tədarükçülər qazı Yunanıstan və Bolqarıstana yönləndirə və ya İtaliya daxilində saxlaya bilirlər. Bütün bu proseslər Aİ-Azərbaycan enerji tərəfdaşlığı haqqında 2022-ci il sazişi çərçivəsində həyata keçirilir. Həmin sazişə görə, 2027-ci ilə qədər Aİ-yə ildə ən azı 20 milyard kubmetr qaz tədarükü nəzərdə tutulur.

Bu hədəfə çatmaq üçün Azərbaycan Şahdəniz yatağında hasilatı sabit və ya bir qədər yüksək səviyyədə saxlamalı, TANAP-dan qazın fasiləsiz keçidini təmin etməli, İtaliya isə TAP vasitəsilə Avropa bazarını koordinasiya etməlidir.

Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi 2000-ci illərin sonlarında Avropa İttifaqının təşəbbüsü ilə, Rusiya qazından asılılığı azaltmaq məqsədilə yaradılmışdı. Azərbaycan həm resurs mənbəyi, həm də siyasi iradə baxımından bu layihənin əsas dayağı olub.

Layihənin əsas hissələri - Cənubi Qafqaz Boru Kəməri (SCPx), TANAP və TAP - 2020-ci ildə tam şəkildə birləşərək istifadəyə verilib. Bu, Azərbaycanın həm Türkiyə ilə strateji əlaqələrini gücləndirib, həm də Avropaya sabit qaz ixracı təmin edib.

İtaliya isə əvvəlki kimi yalnız son istehlakçı deyil, artıq Avropa qaz tranzit mərkəzi rolunu oynayır. Bu model sayəsində İtaliya qazı Balkan ölkələrinə ötürə, yaxud daxili ehtiyaclar üçün geri çəkə bilir.

İtaliyanın Baş naziri Corcia Meloni tərəfindən 2024-cü ildə elan olunan "Mattei Planı", Afrika ölkələri ilə enerji, maliyyə və inkişaf əməkdaşlığını gücləndirməyi hədəfləyir. Bu plan Azərbaycan üçün də mühüm fürsətlər yaradır, çünki layihə Aralıq dənizi, Avropa və Afrika enerji sistemlərini bir-birinə bağlayır.

Bu əməkdaşlıq çərçivəsində kompressor və ölçmə sistemlərinin modernləşdirilməsi, transsərhəd bağlantıların genişləndirilməsi, tariflərin şəffaflığı və emissiyaların hesabatlılığı kimi sahələrdə konkret irəliləyiş gözlənilir.

SOCAR-ın İtaliya bazarına daxil olması Azərbaycanın yuxarı mərhələdəki hasilat planlarını (upstream) birbaşa Aİ bazar siqnalları ilə əlaqələndirəcək.

Azərbaycan tərəfi İtaliya bazarındakı tələbat, anbar səviyyələri və pərakəndə satış dinamikası barədə real məlumat əldə edəcək. Bu isə qazın daha effektiv planlaşdırılması və satış risklərinin azalması deməkdir.

Avropa enerji sistemində hazırda LNG və boru kəməri qazının qarışıq modeli formalaşır. Bu modeldə Azərbaycanın sabit tədarükçü kimi rolu və İtaliyanın koordinasiya mərkəzi kimi mövqeyi qarşılıqlı şəkildə bir-birini tamamlayır.

SOCAR-Italiana Petroli razılaşması Azərbaycanın istehsal və nəql strategiyasını Avropanın sabit enerji mərkəzinə bağlayan praktik addımdır. Bu model yeni magistral kəmərlərə ehtiyac olmadan 2027-ci il üçün Aİ-nin qaz hədəflərinə çatmağa imkan verə bilər.